Intern Bunkernummer
KH M 01
Lokatie
Knokke Heist
Toegankelijkheid
Volledig vrij maar enkel bezoekbaar met toelating van de eigenaar (ligt volledig op privédomein)
Aantal kamers
2 toegangsassen en 4 onderling verbonden kamers
Type bunker
Commando - telefoniebunker op de achterlijn
Routebeschrijving om deze bunker te vinden:
  • De bunker is gelegen op de oprit van een paardenmanège op de Hazegrasstraat nr 85.
Oude Bunkerkaarten en nummeringen van toepassing voor deze bunker
  • Omdat er van de structuren van de Hollandstellung niet echt een eenduidige nummering bestaat, is het natuurlijk vervelend dat deze die er mogelijks al van bestaan op de duur allen door elkaar worden gebruikt en we op de duur het bos door de bomen van nummeringen niet meer zien staan. Dit zijn alvast de nummeringen die ik ken van deze bunkers:

Kaart: de Hollandstellung - Sector Marinegedeelte

De moeilijkheid bij deze kaart, is dat ze niet altijd nummert per structuur maar soms per cluster van structuren. Dit vermoeilijkt natuurlijk het weten of men alle structuren wel degelijk heeft gevonden.

(Kaart: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Bijkomend probleem is dat deze commando - telefoniebunker op deze kaart niet is vermeld. Persoonlijk heb ik een vermoeden dat op deze kaart enkel de bunkers vermeld zijn met een mogelijke mitrailleuropstelling. Er staat dus geen symbooltje waar deze bunker staat maar wel een klein vlaggetje met "8". Hij ligt op die manier iets noordoostelijk van structuur (36++) en oostelijk van (37++).

De vorige structuur op de achterlijn is de structuur (38++), intern KH M 33, allicht een signaallampbunker langs de Dijkgraafstraat. De volgende structuur op dezelfde achterlijn is structuur (37++), een onbekend bunkertype langs dezelfde Hazegrasstraat maar iets meer westelijk op de kop van een bosje.

Huidig kadastraal perceelnummer waar de bunker bijhoort en werd gebouwd:
  • Gemeente Knokke Heist, Sectie G, kadastraal perceel 537 (gedeeltelijk) - de bunker heeft geen apart kadasternummer

Kadasterschets detail en luchtfoto.

Dit kadastrale nummer dekt zo goed als alle gebouwen in horende bij de hoeve en de manege aan de oostkant van het terrein. Ook hier kan je het kadaster niet echt volgen. Sommige pietluttige manschappenbunkers - verschansingen op bv Fort Hazegras gaan ze dan wit aanduiden als een gesloten structuur of gebouw en dan een dergelijke toch redelijk grote bunker als hier, niet herkennen als een apart als gebouw. De bunker is de structuur zichtbaar tegen de straatkant juist onder de smalle, haaks op de straat in het wit aangeduide stal bij de hoeve.

Meer details over de originele eigenaars en de aktes behorende bij deze bunker:
  • De originele eigenaars van locaties waar Duitse bunkers werden gebouwd, werden niet zoals bij de bouw van Belgische bunkers in het interbellum onteigend. Zij hadden gewoon pech en de Duitse bezetter eigende zich de grond toe en bouwde er op wat hij er wilde opzetten. Men had daar als burger weinig over te klagen en kreeg dus op die manier een In veel gevallen giftig Duits cadeau.
  • Na de oorlog werden deze bunkers dan ook automatisch opnieuw eigendom van wie er origineel eigenaar van was voor de opeising gezien zij daar nooit voor onteigend waren.
  • Zeer zelden zijn daar na de oorlog van Belgische kant schadevergoedingen voor betaald omdat de aanwezigheid van de structuren soms wel meer dan storend was voor de originele eigenaars of omdat de structuren interessant waren om over te nemen als Belgische bunkers naar de toekomst toe (is zelden gebeurd voor alle duidelijkheid)
  • Het stond de eigenaars dan ook, zeker in de beginperiode na WOI, vrij daar mee te doen wat hij wou, al was afbreken zelden een optie omdat daar zeker op die momenten de middelen niet toe bestonden.
  • Deze bunker maakt heden gewoon opnieuw deel uit van de terreinen horende bij de Manege gevestigd op Hazegrasstraat 85.

Luchtfoto 1971 www.geopunt.be

Oude luchtfoto uit 1971 van de zone waar deze bunker staat. We zien duidelijk de hoeve en bijgebouwen staan die er nu ook nog allen staan. In feite is er qua gebouwen op de oostkant van de site nog niet zoveel veranderd.

De resolutie van de foto is sowieso klein om hier vlot de bunkers op te zien. De bunker is de donkere structuur vooraan tegen de straat. Hij zal toen ook al vrij sterk overgroeid hebben gestaan met klimop zoals dat heden ook nog altijd het geval is.

Actuele Ruime Luchtfoto Google Earth - situatie 2021

Op deze ruimere luchtfoto zie je de manege goed liggen. Er staat "Hoeve Hazegras" bij. De Hazegrasstraat loopt noordwestelijk van Stützpunkt Heinrich. In feite start de Hazegrasstraat daar als een fietspad aan de Retranchementstraat.

Deze structuur bevindt zich op de achterlijn van de Hollandstellung. De Voorlijn loopt meer zuidelijk ter hoogte van de Cantelmolinie die je nog als een donkere groene lijn kan zien lopen rechtsonder de foto.

Actuele Luchtfoto Google Earth - situatie 2021

Iets meer, enkel tot de hoeve beperkte luchtfoto. De donkergroene structuur links op de grijze oprit van de hoeve, is de bunker.

Localisatie van de bunker op de bunkerlinie:
  • De bunker bevindt zich op de achterlijn van de Hollandstellung op grondgebied Knokke Heist.

Functie van de bunker op de linie (link met eventueel andere structuren)

  • Het betreft een grote commando-telefoniebunker op de achterlijn van de Hollandstellung kortbij Stützpunkt Heinrich.
Structuur van het bunkertje:
  • Het is voor de Hollandstellung, een bunker te bestempelen als vrij groot.
  • Ook zijn er heden alvast geen identieke structuren meer te vinden. Je vindt nog wel bunkers die er op gelijken maar exact hetzelfde zal niet meer te vinden zijn.
  • Hij meet aan de buitenzijde 11.95 m x 6.65 m.
  • De bunker heeft 2 ingangen.
  • De hoofdingang bevindt zich links onderaan en komt uit op een T-vormig sas. Hierop is een toegangsverdediging voorzien vanuit de telefoniekamer.
  • Naar de linker kant geeft deze toegang tot een telefoniekamer. Op sommige gedeeltes van de linie vindt men deze telefoniekamer terug als een aparte telefoniebunker in de nabijheid van de commandobunker. In dit geval is alles geïntegreerd in 1 en dezelfde structuur.
  • Als je vanaf het sas naar rechts gaat kom je in een centrale manschappenkamer. Deze geeft dan naar de bovenkant uit op nog eens 2 kamers waarvan de ene kamer opnieuw kan beschouwd worden als een manschappenruimte. Die geeft op zijn beurt uit op een 2e geknikte toegang tot de bunker. Deze toegang zit meer afgescheiden op de zijkant.
  • Opvallend is ook dat de Commandokamer enkel bereikbaar is vanuit de manschappenruimtes maar nooit rechtstreeks uitgeeft op de toegangscomplexen.
  • Alle kamers konden onderling van elkaar gescheiden worden met deuren.

Bouwplannen horende bij deze bunker

Grondplan

Dit is een vrij algemeen grondplan zonder teveel details van deze structuur. We zien duidelijk de 2 toegangscomplexen, de telefoniekamer (links), Commandokamer (kamertje niet rechtstreeks aan een toegangscomplex) en de 2 manschappenkamers.

(Schets: KLM Brussel)

Omschrijving van het bunkertje:

  • Het is alvast een bunker deel uitmakend van het gedeelte van de linie opgetrokken door de Duitse Marine. Voor meer details over de specifiek daarbij toegepaste bouwprincipes, zie deze link.
  • Dit impliceert in elk geval dat hij volledig als een monoliet ter plaatste gestorte gewapende betonnen structuur is opgetrokken.
  • Ook bij deze bunker moet echter opgemerkt worden, net zoals bij de bunker KH M 05, een manschappenverblijf in de Nieuwe Hazegraspolderdijk, dat er toch ook gebruik gemaakt is van de typische prefab betonblokken voor de rest van de linie standaard gebruikt door de Duitse landmacht. In dit geval zijn de specifieke bunkerstenen gebruikt voor het creëren van de smalle tussenmuren tussen de manschappenkamers en de commandokamer. Ze werden hiervoor zijdelings vermetst (zeker uniek op de linie)
  • Dit zou er ook op kunnen wijzen dat deze tussenwanden in een later faze zijn toegepast en dat de bunker origineel slechts 2 toegangssassen had, een telefoniekamer en 1 grote centrale ruimte.
  • Het niveau van de bunker ligt ook onder het maaiveld van het terrein erbuiten. Om de bunker te betreden dient u een achttal treden naar beneden te gaan.
  • De toegangssassen geven nooit rechtstreeks uit op in een bunkerkamer. Er is altijd een geknikte structuur. In geval van de hoofdingang is er bijkomend ook nog een toegangsverdediging voorzien vanuit de telefoniekamer.
  • Bij de tweede toegang is er een beperkte aanzet om zo een toegangsverdediging te maken vanuit de grote centrale manschappenkamer maar deze is niet volledig afgewerkt. Je ziet enkel de aanzet op de zijmuur in het sas zelf.
  • Dit toegangssas is aan een kant geknikt en loopt dan door in een langere gang tot de tweede toegang.
  • Alle ruimtes waren allen origineel afgescheiden van het toegangssas door middel van dikke houten deuren. Er waren ook nog eens bijkomend deuren tussen de onderlinge kamers.
  • Of de toegangscomplexen aan de buitenzijde nog waren voorzien van deuren is niet duidelijk. Er zijn alvast geen sporen van te zien. Mogelijks waren er hier wel degelijk aan de hoofdingangen houten deuren met aparte houten deurframes. In elk geval zijn er voorlopig geen resten meer van te zien.
  • Ook het plafond van de bunker is uitgewerkt in ter plaatse gestort gewapend beton.
  • Alle wanden waren vanaf de benedenkant van het sas startend, tijdens WOI bezet met houten panelen (planken). Men ziet hiervoor nog altijd in de betonnen wanden nog het lattenwerk zitten waarop deze wandplaten waren bevestigd.
  • Er zijn in de meeste kamers wel een aantal nissen aanwezig.
  • Zeer uniek zijn bij deze bunker ook nog de aanwezige restanten hiervan in verschillende van de nissen. Let dus op dit is nog origineel van bij de bouw.
  • Zo is er in elke grotere ruimte eveneens een nis aanwezig voor het plaatsen van een bunkerkachel alhoewel blijkbaar niet alle nissen bovenaan gekoppeld zaten aan een ventillatiegat (ofwel is dit ooit dichtgemaakt). Misschien is ook dat gekoppeld aan het feit dat hij origineel allicht geen 3 aparte kamertjes had. Mogelijks zijn dan ook een aantal nissen eveneens later nog toegevoegd en werd de afvoer via buizen naar andere gaten geleid eenmaal de verschillende kamertjes bijkomend gemaakt met de specifieke betonstenen.
  • Deze bunker is intern enorm sterk uitgewerkt met dynamiteergaten. Ze zitten letterlijk in alle wanden onderaan tegen de vloer en vooral ook in de hoeken. Dit werd door de Duitsers gedaan om in nood de bunker op het moment dat ze hem zelf in de strijd zouden dienen te verlaten te kunnen opblazen en op die manier onbruikbaar te maken voor hergebruik door de vijand.
  • Aan de buitenzijde heeft de bunker er allicht altijd uitgezien als een betonnen blok. Hij draagt namelijk totaal geen zichtbare aanhechtingspunten van wandcamouflage zoals nog in het beton aanwezig bevestigingsblokjes of iets dergelijks. Allicht is er wel altijd al een haag geweest zoals deze er nu ook is tussen de bunker en de Hazegrasstraat, zodat de bunker vanaf de straat niet direct zichtbaar is. Hierdoor kreeg hij sowieso bij de hoeve vanuit de lucht al het uitzicht van een bijgebouw bij de boerderij.
  • Mogelijks is de bunker dan wel aan de buitenzijde bijkomend beschilderd om hem meer het uitzicht van een bijgebouw te geven en heeft hij misschien een nep-dak aangemeten gekregen. Voorlopig zijn daar ook wel geen sporen van zichtbaar. Dit wordt natuurlijk sterk bemoeilijkt om na te gaan omdat de structuur langs de buitenzijde nogal sterk overgroeid staat met klimop.
  • Een andere optie is dat de structuur ooit volledig in grond verstopt heeft gezeten en zelfs grond en graszoden op zijn dak had.
Actuele toestand van deze bunker:
  • De bunker is heden nog altijd betreedbaar alhoewel dit niet kan zonder toelating van de eigenaars. Hij ligt namelijk volledig op privéterrein.
  • Ook staat de bunker gans het jaar door sterk onder water. Enerzijds is het een bijkomend probleem om hem te bezoeken, anderzijds is het misschien zijn redding om nog in de vrij goede staat te verkeren zoals hij nu doet. Doordat hij meestal toch zo minimum een 30 tal centimeter onder water staat, en meestal is het meer, is het aantal bezoekers op jaarbasis miniem. Dit maakt dat hij nog vrij intact en onbezoedeld is aan de binnenzijde. Hij is dus enkel vlot te betreden met lieslaarzen, gewone laarzen zullen meestal te nipt zijn.
  • Zeker uniek in deze structuur zijn de toch vrij talrijk nog aanwezige restanten van de originele houten wandbekleding, dan specifiek in een aantal van de uitsparingen en nissen.
  • Ook uniek zijn de tussenwanden in de prefabbetonblokken, normaal enkel gebruikt op het landmachtgedeelte van de bunkerlinie.
  • Ondanks dat bij vrij veel bunkers hier in de regio nog deuren opduiken, zijn deze hier allen verdwenen.
  • Er is anno 2021 sprake van een project waarbij de bunker zou gerenoveerd worden. Wel hou ik altijd mijn hart vast als ik dit hoor als gepland bij een dergelijke unieke bunker op deze linie. Hopelijk gaat heel veel van wat er nu nog origineel aanwezig is, hierbij niet definitief verloren. Heel vaak misloopt dit niet doelbewust maar uit onwetendheid.
  • Dergelijke renovatie is ook niet evident, alleen al omdat er nog zoveel onbekende zaken zijn die zelfs personen die er dagdagelijks mee bezig zijn, niet of nog niet blijken te weten. Ook ik dien meningen soms nog dagelijks te herzien als ik bijkomende info verneem. Helaas als je renoveert en je doet het verkeerd, is het in de meeste gevallen zeer moeilijk de klok nog terug te draaien en het nog opnieuw aan te passen naar het correcte beeld.
  • Ik wil er de eigenaars ook van verwittigen, let op want dit is een beschermd monument en dus onderhevig aan strikte voorwaarden om dit te mogen doen. Als dit al gebeurt, zal het dienen te gebeuren volgens strikte op te vragen eisen en normen opgelegd door diensten als de Dienst Erfgoed.
  • Het is zeker een van de fraaiste nog aanwezige bunkers op de bunkerlinie.
Draagt de bunker nog sporen van strijd:
  • Aan de buitenzijde is alvast op de achtergevel (gevel naar de parking toe) een vrij zware projectielinslag te zien.
  • Allicht betreft dit opnieuw schade uit WOII hergebruik of van bij de bevrijding.
  • Voorlopig heb ik trouwens nog geen specifiek info vernomen over hergebruik van deze bunker maar het zou raar zijn, mocht het in dit geval niet gebeurd zijn.
  • Voor de rest heeft hij alvast aan het interne deurgat naar de commandokamer ook schade waarvan de oorzaak onduidelijk is.
Anekdotes, leuke weetjes en verhalen direct koppelbaar aan dit bunkertje:
  • De bunker zou in WOII niet specifiek militair meer benut zijn.
  • In de meidagen '40 werd hij gebruikt door de burgers om te schuilen voor de bombardementen.
  • Bij de bevrijding in september 1944 werd hij identiek gebruikt als schuilplaats maar dit keer zowel door burgerbevolking als door Duitse soldaten. (Bron: Eddy Lambrecht)

Oudere Foto's van deze bunker

Allicht rond eind jaren '90 - Boek De Hollandstellung - Hans Sakkers

Ondanks dat het een unieke structuur is, zijn het aantal oudere foto's die ervan te vinden zijn, zeer beperkt. De foto hiernaast dateert allicht van rond de jaren '90 en toont de hoofdingang. Toen was hij blijkbaar alvast minder overgroeid en nog vlotter te betreden (al zegt deze foto niets over mogelijke wateroverlast).

Externe oudere foto uit 2010 - www.bunkerpictures.nl

Deze externe foto van de bunker is ooit van de website www.bunkerpictures.nl gehaald maar ik kan hem zelfs niet opnieuw meer vinden op diezelfde website ondertussen. Men koppelde er de bunker als een Airraid-bunker wat alvast zeker nooit specifiek de bedoeling is geweest tijdens WOI. Mogelijks had hij wel in die zin een functie tijdens WOII.

Eigen prospecties anno 2016 - 2017

Dit is een zicht vanaf de Hazegrasstraat net voor de bunker. Deze staat achter de haag rechts van deze poort. Je ziet hem dus amper staan vanaf de openbare weg.

Vanaf de andere kant van de weg is hij ook niet echt opvallend omdat er meestal trailers voor paarden staan voor geparkeerd. De hoeve is heden een manege

Zicht op de achterzijde verstopt achter trailers voor paarden.

Achterzijde en linker zijkant van de bunker.

De sterk verstopte achterzijde van de bunker die nabij de hoek toch ook wel wat oorlogsschade opliep.

In de cementuitbloemingen is toch een projectielinslag zichtbaar van een zwaarder kaliber. Allicht dient dit gekoppeld te worden aan de bevrijding in WOII die hier toch ook nogal rumoerig verliep.

De linker zijkant.

Je ziet duidelijk dat de structuur ooit niet in een continu systeem is gegoten, iets dat bij de bouw van de Belgische bunkers van Bruggenhoofd Gent in het Interbellum bv verplicht was. Dit was net om te voorkomen wat je hier duidelijk ziet. Zware stortnaden tussen de verschillende lagen van de bunker te krijgen. Dit maakt dat de structuur eigenlijk niet zo goed aan elkaar gehecht kan zitten tussen deze lagen onderling. Je krijgt betonlaag op betonlaag met daartussen mogelijks minder gehechte gedeeltes die dan eigenlijk aan elkaar hangen met het aanwezige betonijzer.

Nogmaals dezelfde zijkant.

De linker zijkant en voorzijde van de bunker.

De toegangen zijn telkens uitgewerkt met dergelijke 3-hoekige scherfmuren. Op basis van deze scherfmuren kan je betwijfelen hoe hij ooit werd afgewerkt. Mogelijks zat hij ooit volledig onder bermen van grond met zelfs zoden en grond op het dak.

Nog een zicht op de hoofdingang van de structuur.

Detail van deze ingang die steeds sterker verborgen komt te zitten onder de afhangende klimop.

Meer naar de haag toe nabij de hoek, vind je ook de tweede toegang nog veel meer verstopt onder de klimop.

Hier wat je beneden in die toegang te zien krijgt. Degelijke laarzen zijn vaak niet genoeg om hem te betreden. Best lieslaarzen dus.

De strook tussen de bunker en de haag.

Een gelijkaardige blik vanaf de trailers voor de paarden.

Vanaf hier een blik in het interne gedeelte van deze toch wel unieke structuur.

Je merkt al meteen dat deze toegang bijkomend verdedigd werd door een toegangsverdediging, in dit geval vanuit de telefoniekamer van de bunker.

Dit is wat je ziet van beneden de trappen naar buiten.

Detail van de toegangsverdediging.

We draaien in deze gang links af om op die manier de telefoniekamer te bereiken.

Let wel op, klassiek bij dit type bunkers en dus ook hier, zijn de sterfputjes voor water kort na de toegangstrappen. Ook hier zit deze letterlijk op het kruispuntje van toegangstrap en gang. Dit gat is zeker een 40 tal centimeter diep en kan tot serieuze verrassingen leiden als je hier in trapt terwijl het water al tot de randen van je botten staat.

ps. Ik verwachtte hem bij het betreden en heb het dus zelf niet moeten meemaken.

Detail van de gang richting telefoniekamer.

De linker zijmuur van de telefoniekamer. Je ziet meteen lattenwerk in het beton zitten waarop ooit houten planken zaten bevestigd om zo de ganse bunker aan de binnenzijde te bekleden met hout.

Aan de rechter zijde nog een kleine nis zoals er ook links al een was te zien en meer vooraan een grotere nis voor het plaatsen van een bunkerkachel.

Zeer fraai aan deze kleine nissen is dat ze heel vaak nog de originele houten bekleding bevatten die er ook heeft ingestoken toen de bunker werd gebruikt. In dit geval zie je aan het doorhangen van de platen dat het ook al diende als bekisting bij het storten van de bunker maar het is in elk geval ook de bedoeling geweest dit zo te behouden bij gebruik van de structuur.

De toegangsverdediging, ditmaal gezien vanuit de telefoniekamer.

Terugblik richting toegangsdeur.

De hoek van de gang. Merk op dat deze bunker onderaan in de hoeken en ook soms centraal in de kamers, gaten heeft doorheen een zekere diepte van de wanden. Dit zijn dynamiteergaten. Dit moest maken dat mocht de situatie ontstaan dat de bunker dringend in de strijd zou dienen te worden verlaten, men voor de structuur achter te laten, deze kon opblazen met springstoffen. Hierdoor zou hij dus instorten of zo zwaar beschadigd worden dat hergebruik voor hun vijand praktisch onmogelijk zou worden. Je vindt deze gaten in deze bunker letterlijk overal.

Opnieuw de gang naar de andere kamers.

Links de toegangsverdediging, rechtdoor de 1e manschappenkamer, rechts de toegang tot de bunker en voor uw voeten een riskante kuil...

De eerste manschappenkamer. met opnieuw een aantal nissen rechts. Op de achtergrond alvast 3 dynamiteergaten tegen de grond en 2 ventillatiegaten tegen het plafond.

Detail van een nis met opnieuw nog gedeeltelijk het originele houtwerk.

Detail van de nis voor het plaatsen van een kachel. Ofwel was er bovenaan effectief geen uitlaat voorzien (wat raar is) ofwel is hij dus later dichtgemaakt.

Detail van een een dynamiteergat in de hoek.

Nog 2 dynamiteergaten in de wand naar de 2e toegang toe. Voor alle duidelijkheid, deze gaten zaten dus nooit dwars door de wand want in die 2e toegang zie je daar dus niets van.

In de linker achterhoek zie je de twee deuren. De voorste deur loopt naar de eigenlijke vrij kleine commandokamer van de bunker. De tweede deur loopt naar de 2e manschappenkamer.

Terugblik richting gang en in / uitgang.

Detail van de twee toegangsdeuren. Hier zie je heel duidelijk dat de dunne wanden tussen de kleinere kamers niet gemaakt is uit ter plaatste gestort beton maar door het vermetsen van de door de landmacht zeer courant gebruikte betonstenen. Je ziet hier zelfs gebruik van zowel het kleine als het grote model van deze stenen. Je ziet ook duidelijk steeds de gaten die deze stenen hadden om ze met staven aan elkaar te linken, dicht gemaakt met mortel. De aanwezigheid van dergelijke stenen is zeer uniek in het Marinegedeelte en voorlopig ook alleen nog maar hier en in de manschappenbunker KH M 05 vastgesteld.

Het specifieke commandokamertje met links de prefabwand met betonstenen, achter aan onieuw een nis en rechts tegen de vloer opnieuw een dynamiteergat.

Merk op dat de wanden met de betonnen prefabblokken blijkbaar niet werden bekleed met houtwerk tenzij alle sporen hiervan ondertussen natuurlijk verdwenen zijn.

Detail van de nis en rechtsboven allicht nog een ventillatiegat.

Rechts het deurgat van de commandokamer die blijkbaar toch ook aan de bovenzijde schade heeft opgelopen van onbekende oorsprong. Links zicht op de 2e manschappenkamer.

Een blik van de eerste manschappenkamer naar de tweede. Links is nog de deur waardoor je op vorige foto kon kijken in deze kamer.

Hier zit in het plafond wel een groter rond ventillatiegat. Allicht voor een schouw van een kachel naar buiten te brengen.

Terugblik met links het deurgat naar de tweede toegang van deze structuur, daarachter de deur naar de 1e manschappenkamer en recht voor u de toegang vanuit deze kamer naar de commandokamer.

Blik vanuit deze kamer naar de commandokamer.

Totaalzicht op de binnenzijde van deze 2 manschappenkamer. Opnieuw 2 nissen en onderaan dynamiteergaten.

Gelijkaardig beeld met rechts de 2e toegang van de bunker.

Detail met een van de vele nissen met nog volledig zijn houtwerk.

Blik vanuit de 2e manschappenkamer naar het tweede sas naar buiten.

Af en toe liet men allicht doelbewust het beton weg rond de onderste wapeningsstaaf in het beton waardoor men de mogelijkheid had hier allicht een olielamp op te hangen.

Ook deze achterwand van het 2e toegangssas verbergt nog iets merkwaardigs. Voor alle duidelijkheid, rechts zit de 2e manschappenkamer. Je ziet een kleine smalle uitsparing horizontaal naast 2 verticale grotere sleuven in het beton.

Het bovenste sleufje (horizontaal) doet mij denken aan een nooit afgewerkte toegangsverdediging vanuit de 1e manschappenkamer. De 2 verticale sleuven ontgaat mij volledig de bedoeling. Alle info dus zeker welkom mocht u er meer over weten of in zien.

Het vervolg van deze gang naar buiten.

De uitgang met eveneens een 8 tal treden. Dit komt in feite bijna uit aan de smalle strook tussen bunker en haag.

Specifieke bijkomende interessante bronnen:

Vorige: KH M 33
Volgende: KH M 34